Afkolven van moedermelk

Er kunnen verschillende redenen zijn om moedermelk af te kolven en te bewaren. Als uw kind gezond is en het rechtstreeks aan de borst kan drinken, hoeft u de eerste weken in veel gevallen geen melk af te kolven.

Waarom kolven? uitklapper, klik om te openen

Er kunnen verschillende redenen zijn om moedermelk af te kolven en te bewaren.

• Uw baby is op een andere afdeling opgenomen dan uzelf.
• Uw baby is te vroeg geboren.
• Uw baby kan (nog) niet (alle) voedingen zelf uit de borst drinken.
• Uw baby is, om één of andere reden, te slaperig en niet actief.
• U gebruikt tijdelijk medicijnen die schadelijk kunnen zijn voor de baby bij het geven van borstvoeding.
• Er is extra stimulans nodig om de moedermelk-productie goed op gang te krijgen.

Als uw kind gezond is en het rechtstreeks aan de borst kan drinken, hoeft u de eerste weken geen melk af te kolven. In sommige gevallen is er echter een reden om bijvoeding aan uw baby te geven. Wij adviseren dan om, naast uw baby aan de borst te leggen, ook te kolven om de productie goed op gang te brengen.

Vaardigheid

Moedermelk afkolven is een vaardigheid die je moet leren. Het is normaal dat er in het begin niet meer dan enkele druppels melk uit de borst komen. De hoeveelheid afgekolfde melk kan wisselend zijn gedurende de dag en per borst.

Voorbereiding

Hygiëne is van belang. Was uw handen voordat u gaat kolven. U krijgt tijdens u opname iedere dag een nieuwe kolfset en flesjes om de melk in op te vangen. Thuis steriliseert u ieder dag de kolfset (lees hierover meer bij schoonmaken set).

Toeschietreflex opwekken uitklapper, klik om te openen

De toeschietreflex is nodig bij borstvoeding geven en het afkolven van moedermelk. Zonder deze reflex stroomt er geen melk. U kunt meerdere keren per kolfsessie een toeschietreflex krijgen. Niet alle moeders voelen de reflex.

Wat kan helpen bij het krijgen van een toeschietreflex?

• Ontspanning
  De toeschietreflex komt het beste op het moment dat u zich op uw gemak voelt. Zoek een rustige, warme en comfortabele ruimte of plek, waar u ontspannen en in rust kunt voeden/kolven.
• Warmte
  Verwarm uw borsten. Door bijvoorbeeld een doek warm te maken op de verwarming of over een kruik en deze doek op uw borsten leggen, stimuleert dit het opwekken van de toeschietreflex. U kunt uw borsten ook verwarmen met een warmwaterzak, kersenpitzak of een warme douche of bad.
• Denken aan uw kindje
  Denken aan of kijken naar uw kindje kan helpen. Wanneer u niet in de buurt bent van uw kindje, kunt u een foto of filmpje gebruiken. 
• Massage
  Uit onderzoek is gebleken dat massage voor en tijdens het kolven meer melk en melk met een hoger vetpercentage oplevert. U kunt de toeschietreflex stimuleren door met de muis van uw hand over de tepel te wrijven en de tepel tussen u duim en wijsvinger te rollen. Ook voorover buigen en voorzichtig schudden met uw borsten geeft al snel een reflex.

Toeschietreflex stimuleren met massage

Soorten kolven uitklapper, klik om te openen

Er zijn verschillende manieren om moedermelk af te kolven, met de hand of met een kolf. De keuze hangt samen met de omstandigheden, de kosten en uw persoonlijke voorkeur.

Als direct voeden aan de borst (nog) niet mogelijk is, is afkolven met een vol-automatische elektrische kolf met dubbele afkolfset een snelle en effectieve methode om de borstvoeding op gang te krijgen en in stand te houden.

Deze kolven zijn te huur in het Wilhelmina Kinderziekenhuis, bij thuiszorg-organisaties, steunpunten en lactatiekundigen.

Vraag hiernaar bij de verpleegkundige of kraamverzorgende. In het ziekenhuis zijn volautomatische kolven beschikbaar voor gebruik tijdens de periode dat u zelf opgenomen bent en om te kolven voor het geval dat uw baby in het ziekenhuis opgenomen is.

Gebruik geen hand- of batterijkolf als u langdurig moet kolven. De apparaten zijn onvoldoende krachtig, de kans bestaat dat de melkproductie niet goed op gang komt of dat de productie afneemt.

Kolfmethoden uitklapper, klik om te openen

Fase 1: de eerste dagen tot de melkproductie op gang komt

Kolf minimaal zeven keer per dag. Kolf 15-20 minuten per keer. Lukt het niet om beide borsten gelijktijdig af te kolven, bijvoorbeeld als u grote borsten hebt of ziek bent, kolf dan iedere borst afzonderlijk 15 minuten. In de nacht kolven heeft het voordeel dat uw hormoongehalte prolactine dan hoog is. Dit zorgt voor snellere en hogere melkproductie.

Het nadeel is de onderbreking van uw nachtrust, die soms erg hard nodig is voor goed herstel. Het hormoon oxytocine dat vrijkomt met kolven (of voeden) maken u ook weer slaperig. Veel moeders slapen daarna weer door.

Bespreek samen met uw partner en verpleegkundige wat in uw situatie haalbaar en wenselijk is.

Bedenk dat uw baby in de normale situatie ook in de nacht een voeding zou drinken. Kolft u in de nacht niet, laat de nachtpauze dan niet langer dan zes uur achter elkaar duren.

Fase 2: tot de melkproductie volledig op gang is

Met een dubbele afkolfset

Kolf tot de melkstroom afneemt en kolf daarna nog 1 tot 2 minuten door. Dit zal tussen de 10 tot 20 minuten duren, afhankelijk van het tijdstip waarop u kolft, uw productie en het gemak waarmee u een toeschietreflex hebt.
Meestal heeft u ’s morgens meer melkproductie, dan in de loop van de dag.

Met een enkele afkolfset

Kolf tot de melkstroom afneemt en kolf daarna nog 1 tot 2 minuten door. Wissel hierna van borst en herhaal dit.
U kunt ook kiezen om te kolven tot de melkstroom afneemt en daarna meteen van borst te wisselen. Dit herhaalt u twee tot drie keer. Deze manier is soms effectiever om de borst goed leeg te maken.

Als de productie goed op gang is, kolf dan minimaal zes keer per dag, tenzij met een deskundige anders is besproken. Ook nu geldt dat in de nacht meer melk gemaakt wordt en de nachtpauze niet te lang moet duren.

Als uw borsten te vol raken heeft dit een negatief effect op de toeschietreflex en de productie.

De melkproductie is goed op gang als er na twee weken 500-800 ml per 24 uur gekolfd kan worden. Voor een meerling gaat u uit van het dubbele.

Fase 3: in stand houden van volledige melkproductie

U kunt een eigen kolfplan maken op basis van het dagritme van u en uw kind. Net als bij borstvoeding werkt kolven ook met het vraag en aanbod principe: kolf je vaker dan komt er meer melk en bij minder kolven komt er minder melk.

Wat te doen bij een krappe melkproductie? uitklapper, klik om te openen

Om de productie te laten toenemen gaat u de zogenaamde “regeldagen” van uw kind aan de borst nabootsen. Maak hiervoor samen met de deskundige een plan. Het doel is om de productie te verhogen. Het effect van kolven is pas na een paar dagen merkbaar. Start steeds met het proberen op te wekken van de toeschietreflex.

Technieken bij krappe melkproductie

Er zijn verschillende technieken mogelijk. Het kan zijn dat de ene techniek beter bij u past dan de andere.

Dubbelzijdig kolven

Kolf dubbelzijdig totdat de melkstroom afneemt. Masseer en verwarm de borsten hierna kort om daarna nogmaals het kolven starten. Kolf totaal ongeveer 15-20 minuten per keer. Doe dit minstens acht (in ieder geval iedere 3 uur), maar bij voorkeur negen tot tien keer per dag (iedere 2 uur en in de nacht één keer).

Wissel kolven

Kolf één borst, totdat de melkstroom afneemt en wissel dan van borst. Masseer tijdens het kolven de borst. Iedere borst komt dan 2-3 maal aan de beurt per kolfsessie. Je bent ongeveer 30 minuten bezig.

Doe dit minstens acht (in ieder geval iedere 3 uur), maar bij voorkeur negen tot tien keer per dag (iedere 2 uur en in de nacht één keer).

Cluster of power kolven

Kolf naast uw eigen kolfritme nog één of twee maal per dag een uur. U start aan het begin van dat uur met 10-15 minuten kolven. Dan rust u 10 minuten. Daarna weer 10 minuten kolven, gevolgd door 10 minuten rust en eindigen met 10 minuten kolven. De rest van de dag kolft u zoals u gewend was te kolven.

Het is niet noodzakelijk tijdens dit kolfuur het kolfsetje steeds schoon te maken, de flessen te wassen en de melk in de koeling te zetten. Dit kan na afloop van het kolfuur.

Hands-on pumping

Met deze manier van kolven zorgt u door massage voor een toename van de productie.

Werkwijze kolven met een kolfapparaat uitklapper, klik om te openen

• Zorg voor een rustige omgeving.
• Was de handen en droog ze goed.
• Draai de kolfsetjes op de steriele of schone flesjes.
• Bevestig de slangen aan het kolfapparaat.
• De directe nabijheid van de baby kan de toeschietreflex bevorderen.
• Masseer de borsten, stimuleer de tepels.
• Plaats het borstschild zo dat de tepel goed in het midden zit (zie afbeelding passend borstschild)
• Zet het apparaat aan op de minimale stand.
• Langzaam aan de zuigkracht opvoeren tot de kolf goed trekt. Kolven mag geen pijn doen.
• Flesje nooit helemaal vol kolven (maximaal ¾ vol).
• Pak op tijd een nieuw flesje.
• Verbreek het vacuüm voorzichtig en kantel het borstschild iets naar voren. De melk stroomt dan het flesje in.
• Smeer na het kolven een druppeltje moedermelk uit over de tepel en tepelhof en laat dit drogen. Dit beschermt tegen infecties en houdt de huid in goede conditie.
• Schrijf de naam van uw kindje en de datum en tijdstip van afkolven op iedere flesje, zowel op de dop als op het flesje zelf.
• De eerste vijf dagen plakt u ook een oranje/rode sticker op de flesjes. Deze melk wordt als eerste aan uw kind gegeven. Plaats de moedermelk zo snel mogelijk in de koelkast op de kraamafdeling of waar u kindje verblijft.

Passend borstschild uitklapper, klik om te openen

Goed passend

Een goed passend borstschild voorkomt:

• beschadigingen van tepel en/of tepelhof;
• niet goed legen of niet goed stimuleren van de borst.

Een goed passend borstschild is te herkennen aan de volgende punten:

• De tepel beweegt vrij in de tunnel.
• Er wordt geen of zeer weinig weefsel van de tepelhof in de tunnel getrokken.
• Er is een ritmische beweging van de borst te zien.
• De borst wordt overal goed geleegd.
• De tepel heeft geen beschadigingen en is pijnloos.

Pasvorm borstschild

1. Passend borstschild
2. Borstschild te klein: tepel kan niet vrij in de tunnel bewegen
3. Borstschild te groot: er wordt te veel van de tepelhof de tunnel in getrokken
4. Borstschild te groot: het sluit niet goed luchtdicht aan

Kolven met het Plus programma uitklapper, klik om te openen

Het Plus programma van de kolfapparaten van het Wilhelmina Kinderziekenhuis is bedoeld voor iedereen die moet kolven om de melkproductie op gang te brengen en in stand te houden. Het programma bouwt tijdens het kolven een van serie verschillende stimulatie-, afkolf- en pauzeermomenten in. Het programma loopt onafgebroken gedurende 15 minuten.

We leggen u uit hoe het programma werkt.

Hoelang het Plus programma gebruiken?

U kunt het Plus programma vanaf de eerste sessie na de geboorte gebruiken tot u 3 maal 20 ml afkolft. Daarna gebruikt u alleen het standaard kolfprogramma. Als het niet goed lukt om de borsten met het Plus programma te legen, kunt u eerder overgaan naar het standaardprogramma van het apparaat.

Tips uitklapper, klik om te openen

Kolfritme voor thuis

In het ziekenhuis bent u begonnen met ongeveer iedere drie uur kolven. U kolft minimaal zes keer, maar het liefst zeven tot acht keer per dag.

Als u eenmaal thuis bent, kunt u samen met uw partner u eigen kolfritme ontwikkelen. U kunt al na anderhalf tot twee uur opnieuw kolven en er op een ander moment op de dag bijvoorbeeld vier uur tussen laten zitten. Maak samen met de deskundige een kolfplan dat passend is voor uw dag- en nachtritme.

Bewaren van afgekolfde melk

Om de moedermelk te bewaren krijgt u in het ziekenhuis kunststof flesjes en stickers. Bent u zelf nog opgenomen dan krijgt u flesjes en stickers op de kraamafdeling. Bent u zelf met ontslag dan krijgt u een voorraad mee van de afdeling waar uw kindje is opgenomen.

In verband met de kwetsbaarheid van een ziek of te vroeg geboren kind heeft het ziekenhuis andere richtlijnen voor hoelang moedermelk bewaard mag worden:

Let op:

• Bewaar moedermelk niet in de deur van de koelkast, daar zijn temperatuurschommelingen omdat deze vaak open en dicht gaat.
• Voor u moedermelk invriest deze eerst laten afkoelen in de koelkast, daarna binnen 24 uur in vriezer plaatsen.
• Moedermelk van verschillende tijden vriest u afzonderlijk in.

Ontdooien en opwarmen van moedermelk

De moedermelk liefst langzaam in de koelkast laten ontdooien. Voeding niet op kamertemperatuur laten ontdooien.

U kunt ook ontdooien onder een stromende kraan die van koud steeds warmer wordt gezet. Nooit ontdooien onder een hete kraan; hierdoor werken de antistoffen in de melk niet meer en gaat de melk schiften.

Moedermelk bij voorkeur opwarmen in een stoof, flessenwarmer, au-bain-marie of in de magnetron op het laagste vermogen.

Ontdooide maar nog niet opgewarmde moedermelk is gedurende 24 uur bruikbaar, maar dan wel in de koelkast bewaard. Restjes voeding na opwarmen weggooien, niet nogmaals opwarmen of invriezen.

Vervoeren van afgekolfde moedermelk

Gebruik voor het vervoer van afgekolfde moedermelk een koeltas, diepvriestas of koelbox met koelelementen.

Kolven en medicijnen

Gebruikt u chronisch medicijnen, dan is het verstandig om dit al in uw zwangerschap te bespreken. Is uw baby onder behandeling van een arts (bijvoorbeeld een neonatoloog of kinderarts) en u kolft of geeft borstvoeding? Geef het dan door aan de arts als u chronisch of tijdelijk medicatie gebruikt. Niet alle medicijnen kunnen samen met borstvoeding

Kolven bij meerlingen

Een goede melkproductie

Ook bij meer baby’s aan de borst geldt dat hoe vaker u voedt, hoe groter uw melkproductie is. Meerlingen worden vaak te vroeg geboren waardoor er meer kans is op opname in het ziekenhuis. Als de baby’s nog onvoldoende in staat zijn om te drinken aan de borst start u met kolven. Als één baby aan de borst kan, gaat u kolven voor de andere baby. Om voldoende melk aan te maken, kolft u minimaal acht keer per 24 uur, waarvan minimaal ook één keer in de nacht.

Wanneer u langdurig bent aangewezen op het afkolven van de moedermelk, kan er een tijdelijke dip in de melkproductie ontstaan. Vermoeidheid en stress spelen hierbij een rol.

Kolven en werken

Voor verder informatie over kolven tijdens werk en andere ondewerpen over kolven verwijzen wij u naar Borstvoedingorganisatie La Leche league of naar een lactatiekundige bij u in de buurt.

Vragen uitklapper, klik om te openen

Als u vragen hebt, bespreek deze dan met borstvoedingsdeskundige, de lactatiekundige of de verpleegkundige.

Afbeeldingen in deze folder © Centrum voor Borstvoeding

Contact uitklapper, klik om te openen