Pijnbestrijding tijdens de bevalling

Deze brochure vertelt u meer over de pijn bij een bevalling en wat er zo nodig gedaan kan worden om deze te verlichten. Bij de personen die u begeleiden (bijvoorbeeld de verpleegkundige,  verloskundige, anesthesioloog of gynaecoloog) kunt u terecht voor nadere informatie over de verschillende soorten pijnbehandeling.  

Voorbereiding uitklapper, klik om te openen

Het volgen van een zwangerschapscursus kan u helpen ter voorbereiding op de bevalling en geboorte van uw kindje. De lessen helpen u te begrijpen wat er tijdens de bevalling gebeurt. Dit kan u gerust stellen. 

Tijdens een zwangerschapscursus wordt verteld welke middelen er beschikbaar zijn om de pijn tijdens de bevalling te verlichten. Als u niet in de gelegenheid bent om een zwangerschapscursus te volgen, is het aan te raden uw verloskundige te vragen naar de mogelijkheden voor pijnbehandeling. U kunt dit onderwerp aankaarten bij de verloskundige die uw bevalling begeleidt. 

De plaats die u verkiest voor de bevalling kan invloed hebben op de pijn die u ervaart. Als u zich op uw gemak voelt op de plek waar u bevalt, bent u wellicht minder gespannen en voelt u zich rustiger. Voor sommige vrouwen is deze plek thuis, anderen voelen zich juist gerustgesteld door de ondersteuning die een ziekenhuis of geboortecentrum biedt. 

Uw partner kan u tijdens de bevalling ondersteunen. Het is belangrijk om met uw partner te bespreken waar u zich zorgen over maakt en wat uw wensen zijn tijdens en en rondom de bevalling. 

Tijdens de behandeling uitklapper, klik om te openen

Wat gebeurt er tijdens een bevalling? 

• Als u zwanger bent kunt u de baarmoeder af en toe voelen samentrekken. Dit worden harde buiken genoemd. Wanneer de bevalling begint, worden deze samentrekkingen regelmatig en veel sterker. 
• Het samentrekken kan pijn veroorzaken die aanvoelt als menstruatiepijn en intensiveert naarmate de bevalling vordert. Vrouwen ervaren deze weeën op verschillende manieren. 
• Normaal gesproken duurt de eerste bevalling het langst. Natuurlijk kan dit per persoon verschillen. 
• De meeste vrouwen gebruiken een aantal verschillende manieren om de pijn bij de weeën op te vangen. Het is goed om onbevooroordeeld de bevalling in te gaan en flexibel te zijn. 

Welke soorten pijnbehandelingen zijn er beschikbaar? 

Het is moeilijk op voorhand te weten welk type pijnbehandeling het beste bij u past. De verloskundige die uw bevalling begeleidt is de uitgelezen persoon om u hieromtrent te adviseren. In deze brochure vindt u informatie over de belangrijkste (zelfhulp methoden en medicamenteuze) pijnbehandelingsmethoden. 

Zelfhulpmethoden 

Het is moeilijk u te ontspannen als u pijn heeft. Daarom kan het handig zijn om te oefenen voor u daadwerkelijk gaat bevallen. Er zijn verschillende manieren om te leren ontspannen: 

• Door middel van een rustige en gecontroleerde ademhaling kunt u het zuurstoftransport naar de spieren bevorderen. Hierdoor wordt de pijn minder hevig. Ook wordt u minder afgeleid door de pijn, doordat u zich op uw ademhaling richt.  
• Door geconcentreerd weeën ‘weg te zuchten’ komt u in een ritme waarbij het lichaam zelf stoffen aanmaakt die een pijnstillend effect hebben: endorfine. Vaak is dit voldoende om de pijn van de bevalling te verdragen.  
• Een warme douche, een warm bad of een massage heeft tijdens de bevalling vaak een sterk kalmerend en geruststellend effect.  
• Persoonlijke en continue aandacht en steun tijdens de baring leiden tot minder behoefte aan aanvullende pijnbehandeling en ingrepen.  
• Met TENS apparaten kunt u geheel zelfstandig de pijn verlichten. Pijnprikkels worden via zenuwen doorgegeven aan de hersenen. Het TENS- apparaat geeft niet pijnlijke prikkels af die het pijnsignaal in het zenuwstelsel beïnvloeden waardoor u de pijn minder kunt gaan voelen. 

Lukt het niet met bovenstaande methoden om de pijn te verdragen, dan kunt u om medicamenteuze pijnbehandeling vragen. In het WKZ geven wij pijnbehandeling via een ruggenprik of via het infuus die u met behulp van een zelfbediening knop kunt reguleren. 

Epidurale pijnbehandeling ofwel ruggenprik PC(E)A 

• De epidurale pijnbehandeling wordt door een anesthesioloog uitgevoerd.  
• Het duurt veertig minuten voordat een epidurale pijnbehandeling effect heeft (= de tijd voor het plaatsen van de catheter, plus de tijd dat het duurt voor de pijnstilling begint te werken). 
• De epidurale pijnbehandeling is de meest effectieve methode voor pijnvermindering en geeft de grootste patiënt tevredenheid. 
• Bij een epidurale pijnbehandeling plaatst de anesthesioloog een naald in de onderrug waarlangs een catheter (een heel dun slangetje) dicht bij de zenuwen van de wervelkolom wordt geplaatst. De catheter blijft op zijn plaats wanneer de naald wordt verwijderd. Zo kunt u de pijnstillende medicatie gedurende de hele bevalling toegediend krijgen. Dit gaat om een combinatie van een lokale verdoving van de zenuwen en kleine doses morfineachtige stoffen. 
• Van epidurale pijnbehandeling wordt u niet suffig of misselijk. 
• Een epidurale pijnbehandeling verhoogt de kans op een iets langere uitdrijvingsduur. 
• Wanneer er een keizersnede nodig is kan er via de epidurale catheter extra medicatie toegediend worden om de keizersnede pijnloos uit te voeren. In sommige gevallen is dit niet voldoende en krijgt u aanvullende pijnbestrijding via spinale verdoving (andere soort ruggenprik).
• Epidurale pijnbehandeling heeft vrijwel geen effect op uw baby.  

Wie komt er wel en niet in aanmerking voor epidurale pijnbehandeling? 

De meeste mensen komen in aanmerking voor epidurale pijnbehandeling, maar bepaalde medische omstandigheden (zoals spina bifida, een rugoperatie in het verleden of problemen met bloedstolling) kunnen leiden tot ongeschiktheid voor deze vorm van pijnbehandeling. Het is het beste om dit voor u gaat bevallen uit te zoeken. Als u een onderliggende hart-of longziekte hebt of een gecompliceerde of langdurige bevalling, kan uw verloskundige of gynaecoloog u juist epidurale pijnbehandeling adviseren. 

Als u overgewicht heeft wordt vanwege de voordelen op het beloop van de baring vanaf het begin epidurale pijnbehandeling aangeraden. Het plaatsen van de catheter kan echter moeizamer verlopen.  

Wat houdt epidurale pijnbehandeling in? 

Eerst wordt er een infuus geplaatst (voor het intraveneus inbrengen van vocht). U kunt tijdens de bevalling ook om andere redenen een infuus nodig hebben, bijvoorbeeld voor medicatie om de bevalling te versnellen, medicatie tegen misselijkheid of medicatie om de bloeddruk te verlagen of verhogen. Ook wordt u aan een monitor gelegd om de bloeddruk, hartslag en ademhaling te meten. 

Daarna zal uw verpleegkundige u vragen om te gaan zitten met een gebolde rug om extra ruimte tussen de wervels te maken. De anesthesioloog maakt uw rug schoon met een ontsmettingsmiddel en injecteert een lokaal verdovingsmiddel in de huid, zodat het plaatsen van de catheter in de epidurale ruimte geen pijn doet. Het is belangrijk om stil te zitten tijdens het plaatsen van de epiduraal catheter om het vlies dat om de spinale ruimte zit niet te raken. Dit kan namelijk veel hoofdpijn veroorzaken na de bevalling. De verpleegkundige ondersteunt u om goed stil te zitten. De catheter wordt goed vastgezet met pleisters en u kunt zich daarna weer vrij bewegen. 

Zodra de catheter op zijn plaats zit, wordt de pijnstiller toegediend. Gewoonlijk duurt het ongeveer twintig tot dertig minuten voordat de pijnstilling optimaal werkt. 

Terwijl de epidurale pijnbehandeling begint te werken zal de verpleegkundige regelmatig uw bloeddruk opnemen. Wanneer deze te laag is, zal een bloeddruk verhogend middel toegediend worden en meer infuusvloeistof gegeven worden. Uw anesthesioloog controleert of de pijnstiller op de juiste zenuwen werkt door te testen tot welke hoogte de verdoving komt. Soms werkt de verdoving in het begin niet goed. Het kan nodig zijn om de plaatsing van de catheter te corrigeren of om deze, heel zelden, zelfs te verwijderen en opnieuw te plaatsen. 

Na het plaatsen van de epiduraal catheter wordt er een PCA  (“Patiënt geControleerde Analgesie”)-pomp aangesloten op de catheter. Deze pomp geeft een continue afgifte van de pijnmedicatie, maar biedt daarnaast ook de mogelijkheid om via een drukknop extra medicatie te krijgen via de catheter. De PCA-pomp bevat een lock-out systeem, wat inhoudt dat na een keer drukken de bolusfunctie gedurende 10 minuten is uitgeschakeld (vanwege veiligheidsredenen). 

In het WKZ geboortecentrum gebruiken wij een ‘walking epidural’ en kunt u in de meeste gevallen met een epiduraal op uw benen staan en rondlopen. U hoeft dus niet continue in bed te blijven liggen. Dit kan echter per patiënt verschillen.

Het doel van epidurale pijnbehandeling is om de pijn van de weeën te verminderen en eventueel weg te nemen. Met een epidurale pijnbehandeling wordt gevoel van druk en persen niet geheel weggenomen.  

U kunt uw baby na een epidurale pijnbehandeling gewoon borstvoeding geven. 

Voordelen en risico's van epidurale pijnbehandeling 

Voordelen van epidurale pijnbehandeling 

• Epidurale pijnbehandeling vermindert de pijn van een bevalling in hogere mate dan iedere andere behandeling. 
• Tijdens en na de geboorte heeft de baby geen last van de medicatie die wordt gegeven met de epidurale pijnbehandeling. 

Zaken waar epidurale pijnbehandeling geen invloed op heeft 

• Met epidurale pijnbehandeling heeft u geen grotere kans op een keizersnede. 
• Er is ook geen grotere kans op rugpijn op de lange termijn. Rugpijn komt tijdens de zwangerschap veel voor en houdt naderhand vaak aan. U kunt aan epidurale pijnbehandeling een gevoelige plek  in de rug overhouden, waar u in zeldzame gevallen tot enkele maanden last van kunt hebben. 

Bijwerkingen van epidurale pijnbehandeling die de bevalling beïnvloeden.  

• Door de ontspanning van de epidurale pijnbehandeling kan de ontsluiting van de baarmoeder sneller verlopen of juist trager. In dit laatste geval heeft u weeën stimulerende medicatie nodig. 
• U kunt koorts krijgen. Wanneer er een risico is voor een infectie geven we hiervoor antibiotica via het infuus. Wanneer de baby nog niet is geboren wordt na 6 uur de antibiotica nogmaals gegeven. Na de geboorte kan de baby worden opgenomen ter observatie of om de behandeling van de antibiotica te continueren. Deze opname kan op de kraamafdeling of op de couveuse afdeling.  Dit is afhankelijk per situatie en eventuele bijkomende complicaties tijdens de bevalling 
• Tijdens de werking van de epidurale pijnbehandeling kunnen uw benen slap aanvoelen. 
• U kunt moeite hebben met het urineren. Om ervoor te zorgen dat de blaas niet te vol wordt, waardoor deze schade kan oplopen, zal iedere twee uur de blaas geleegd worden m.b.v. een catheter. Een lege blaas is ook bevorderlijk voor het vorderen van de ontsluiting tijdens de bevalling.

Afspraken binnen het UMC Utrecht 

• Indien u pijnbehandeling wenst zullen alle opties besproken worden. De gynaecoloog of verloskundige zal u op basis van individuele factoren adviseren welke manier van pijnbehandeling het meest geschikt is. 
• Een epidurale pijnbehandeling wordt in principe binnen 60 minuten na aanvraag toegediend. Wanneer de anesthesioloog bij kritieke situaties elders in het ziekenhuis betrokken is, lukt dit soms niet. 

 Risico's van epidurale pijnbehandeling

• 1 op de 3 vrouwen heeft last van jeuk over het lichaam. Regelmatig. 
• Verlicht de pijn bij de bevalling onvoldoende, dan kan pijnbehandeling aangepast worden, 1 op de 20 vrouwen. Algemeen. 
• Daling van de bloeddruk die soms met extra vochttoediening of medicijnen behandeld moet worden. 1 op de 50 vrouwen. Af en toe. 
• Zware hoofdpijn, 1 op de 100 vrouwen (epidurale anesthesie), 1 op de 500 vrouwen (spinale anesthesie). Ongebruikelijk. 
• Zenuwbeschadiging (gevoelloze plek op een been of voet, of een slap gevoel in een been), Tijdelijk  1 op de 1000 vrouwen. Zeldzaam. 
• Gevolgen houden langer dan zes maanden aan, 1 op de 13.000 vrouwen. Zeldzaam. 
• Epiduraal abces (infectie), 1 op de 50.000 vrouwen. Zeer zeldzaam. 
• Meningitis (hersenvliesontsteking), 1 op de 100.000 vrouwen. Zeer zeldzaam. 
• Onvoorziene bewusteloosheid, 1 op de 100.000 vrouwen. Zeer zeldzaam. 
• Epiduraal hematoom (bloedstolsel), 1 op de 170.000 vrouwen. Zeer zeldzaam. 
• Ernstig letsel, waaronder verlamming, 1 op de 250.000 vrouwen. Extreem zeldzaam. 

Over het algemeen leidt epidurale pijnbehandeling niet tot een groter risico op hoofdpijn. Desalniettemin wordt bij één op de honderd vrouwen tijdens de ruggenprik het vochtzakje rondom de wervelkolom aangeprikt. Als dit gebeurt, kunt last krijgen van zware hoofdpijn die zonder behandeling dagen of zelfs weken kan aanhouden. Als u last krijgt van zware hoofdpijn, dient uw anesthesioloog met u te overleggen en u advies te geven over de mogelijke behandeling. 

Als u bezorgd bent over het risico van ernstige complicaties als gevolg van de epidurale pijnbehandeling, bespreek dit dan met uw anesthesioloog. 

Wanneer er alsnog een keizersnede nodig is. 

Als u epidurale pijnbehandeling hebt gekregen en er alsnog een keizersnede nodig is, kan er via de epidurale catheter een hogere dosis medicijnen toegediend worden. Daarmee wordt een algehele narcose voorkomen. Dit is voor uzelf en de baby veiliger. Eventueel kan in sommige gevallen een ander soort ruggenprik naast de epiduraal gezet worden (een spinale verdoving). 

Als u een keizersnede nodig hebt maar nog geen epidurale ruggenprik hebt gehad, wordt vaak gebruik gemaakt van spinale anesthesie.(Zie folder “pijnbehandeling bij de keizersnede”). 

Remifentanil PCIA 

PCA remifentanil wordt veelal gegeven wanneer u geen epidurale pijnbehandeling kunt of wilt krijgen, of als het plaatsen van een ruggenprik niet gelukt is. Remifentanil® is een morfine-achtige stof en is geschikt voor 2 tot 4 uur pijn behandeling. Remifentanil® wordt direct via een infuus in de ader toegediend voor een sneller effect. Dit gebeurt door middel van een pomp waar een knop op zit. Hiermee kunt u uzelf kleine doses remifentanil toedienen als u het gevoel heeft deze nodig te hebben. U heeft de hoeveelheid die u gebruikt zelf in de hand. Uw lichaam breekt remifentanil heel snel af, dus het effect van elk afzonderlijke doses duurt niet lang.  

Remifentanil werkt als een krachtige pijnbestrijder, maar leidt ook sneller tot een vertraagde ademhaling. Om uw ademhaling in de gaten te houden wordt u aan een monitor gelegd om uw ademhaling, maar ook uw bloeddruk en hartslag in de gaten te houden. Een vertraagde ademhaling kan echter snel worden verholpen en heeft geen gevolgen voor uw baby.  

Remifentanil wordt niet gebruikt bij het persen, anders kan je baby er last van krijgen na de geboorte. 

Bijwerking morfine-achtige stoffen 

• Morfine-achtige stoffen zorgen voor een slaperig gevoel. 
• U kunt er misselijk van worden, maar hiervoor kunt u medicatie toegediend krijgen. 
• Morfine-achtige stoffen vertragen het legen van de maag. Dat kan een probleem zijn als u een algehele narcose nodig heeft. 
• Ze kunnen tevens uw ademhaling vertragen. Als dit zich voordoet krijgt u mogelijk zuurstof via een gezichtsmasker en uw zuurstofniveau wordt gecontroleerd. 

Vragen? 

Heeft u nog vragen? Bespreek deze met uw verloskundige. 

Meer weten

Lees meer op DeGynaecoloog.nl

Lees meer op Anesthesiologie.nl

Zorgkosten uitklapper, klik om te openen

Contact uitklapper, klik om te openen