Vandaag is het International day of women and girls in science. Nog altijd is het voor vrouwen niet altijd gemakkelijk om op dezelfde posities te komen, gelijk behandeld te worden en even serieus genomen te worden als mannen. Annelien Bredenoord, hoogleraar ethiek van biomedische innovatie, vertelt over het belang van gendergelijkheid in de wetenschap.

We worden allemaal beïnvloed door onze impliciete voorkeuren

Toen de TU Eindhoven in 2019 met het vrouwenquotum kwam, lokte dat veel reacties uit. Velen waren van mening dat iedereen gelijke kansen hoort te hebben, zowel vrouwen als mannen. “Maar wat we missen in deze discussie”, vertelt Annelien Bredenoord, “is dat er feitelijk geen gelijkheid is. We worden allemaal in onze gedachten en beoordelingen gestuurd door vaak heel subtiele uitsluitingsmechanismen. Dit wordt ook wel de implicit bias genoemd. Deze onbewuste voorkeuren of vooroordelen komen voort uit datgene wat we onszelf hebben aangeleerd en wat de geldende norm in de samenleving is.

In het life science onderzoek zijn hier diverse studies naar gedaan en is bewezen dat iedereen beïnvloed wordt door implicit bias die leiden tot subtiele uitsluitingsmechanismen. Zo kwam in een studie gepubliceerd in PNAS naar voren dat mensen precíes hetzelfde werk en hetzelfde CV anders beoordelen bij een vrouwennaam; een mannennaam; of een niet Nederlandse naam. Al willen ze dat niet. En dat gebeurt natuurlijk niet alleen in UMC’s, maar overal. Kortom: we weten dat dit er is, dus moet je maatregelen nemen.”

Creëer een gelijk speelveld tussen mannen en vrouwen

“Ik zie twee aanvliegroutes die beide moeten gebeuren. Ten eerste: Zorg als organisatie dat je medewerkers zich bewust worden van hun impliciete voorkeuren en maak hen daar expliciet bewust van. Bijvoorbeeld door een implicit bias training.  Waarom zou je niet elke leidinggevende zo’n training geven? Het kost je een halve dag en opent je ogen. Je zult zien dat leidinggevenden in hun selectiebeleid echt anders zullen oordelen en minder geneigd zullen zijn om type mensen als henzelf aan te nemen.

Op de tweede plaats: Creëer een gelijk speelveld door bijvoorbeeld de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen te ondervangen. Dat hoort ook onderdeel te zijn van talentbeleid en personeelsbeleid.  Bij zwangerschap is het natuurlijk logisch dat de zwangere zwangerschapsverlof heeft. Maar de ouderschapsverlof kan bijvoorbeeld wel gezamenlijk verdeeld te worden. Zo heb je als kersverse ouders veel meer een gelijk startpunt.”

Stelling: Een vrouwenquotum is de enige manier om gendergelijkheid te realiseren in alle fasen van een onderzoekscarrière

“Helaas wel, alhoewel nog niet alle andere maatregelen geprobeerd zijn. Als we nu niet zorgen voor een diversere en inclusievere basis, blijft het moeilijk om te zorgen dat die gelijke kansen er echt komen. Ik doel dan niet alleen op de gelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar ook op de diversiteit in afkomst. Juist nu we weten dat mensen beïnvloed worden door hun impliciete voorkeuren.
En waarom is dit belangrijk is? Allereerst vanwege het principe van rechtvaardigheid. Maar er geldt nog een belangrijke reden: namelijk dat je als organisatie door een grotere verscheidenheid aan mensen, in de breedste zin, er in het werk ook sprake is van een grotere verscheidenheid aan (klinische) perspectieven. En dat is bij uitstek ontzettend belangrijk binnen wetenschappelijk onderzoek. De kwaliteit van onderzoek wordt hiermee verhoogd. Daarnaast blijkt dat organisaties met een grotere diversiteit, vaker ook ‘high performance organisations’ zijn.

En om ervoor te zorgen dat diversiteit standhoudt zijn rolmodellen nodig. Om Marian Wright Edelman, mensenrechtenactivist in de VS, te quoten: “You can't be what you can't see.” En dat geldt voor ons allemaal. We hebben voorbeelden nodig die ons motiveren om ons eigen potentieel te zien. Zonder deze voorbeelden zijn we ons veel moeilijker bewust van de mogelijkheden en onze eigen potentie en zien ook anderen het niet in je. En wat je niet weet, kun je ook niet najagen. Juist daarom zijn rolmodellen ontzettend belangrijk. Kijk bijvoorbeeld naar de Oranjeleeuwinnen en het aantal jonge meiden dat nu voetbalt en droomt van een carrière als profvoetballer.”

Stelling: Ouderschapsverlof zou voor mannen en vrouwen gelijk moeten zijn om gendergelijkheid in onderzoekscarrières te realiseren

"Jazeker, zie ook mijn eerdere punt over de maatregelen die werkgevers zouden moeten treffen. Door een gelijk speelveld te creëren, ondervang je de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen. Daar draagt gelijkheid in ouderschapsverlof zeker aan bij. Ook kunnen leidinggevenden (m/v!) met kinderen het goede voorbeeld geven door expliciet te benoemen dat ze tussen 17.30 uur en kinderbedtijd niet bereikbaar zijn en dat ze ouderschapsverlof opnemen. Het hebben van kinderen of het genieten van vrije tijd hoeft absoluut niet te betekenen dat je minder ambitieus bent of een minder goede dokter of onderzoeker bent. Work hard, play hard!"